Het oudste kruisbeeld van de streek

In het Swalmdorp Brempt (gemeente Niederkrüchten) staat deze Skt.-Georgskapel. Het gebouwtje heeft een aan drie zijden gesloten koor, blinde arcades aan de westgevel en een achthoekige dakruiter. Maar het valt vooral op door zijn trapgevel, een bouwstijl die aan de Nederrijn en in Nederland over het algemeen slechts in profane gebouwen werd toegepast.

Mede vanwege die gotische trapgevel werd de kapel lange tijd gedateerd omstreeks 1500, maar dat leek een misrekening toen in 1961 achter de wijzerplaat van de klok op een steen het jaartal 1612 werd aangetroffen. Na die vondst werd de kapel in één keer een eeuw jonger verklaard.

Al vóór 1961 was door bouwhistorici gewezen op het vlakke plafond, dat niet in de richting wees van een gotisch gebouw. Het vlakke plafond werd destijds nog beschouwd als een latere toevoeging.

Ondanks dat de kapel jonger is dan lange tijd werd gedacht is het toch een bijzonder gebouw, niet alleen door de a-typische trapgevel maar ook door de kunstschat die binnen in de kapel hangt. Bedoeld wordt hier het zogenoemde Brempter Kruis, met een corpus dat wordt gedateerd op omstreeks 1060-1070. Meer dan 900 jaar oud dus! Dit sterk verweerde romaanse beeld van 95 centimeter hoog wordt beschouwd als het oudste corpus aan de Nederrijn en is afgezien van de aangezette armen gesneden uit één stuk eikenhout.

Vóórdat het beeld in 1953-1954 werd gerestaureerd, werd er nauwelijks aandacht aan besteed. In de oudere overzichten van het erfgoed in de streek als dat van Paul Clemen (Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz – 1902) wordt het wel genoemd, maar niemand stond er ooit bij stil dat het zo oud kon zijn. “Dünn und schematisch behandelt” oordeelde Clemen, die veronderstelde dat het beeld uit de veertiende of vijftiende eeuw stamde.
Vóór de restauratie hing het dan ook op een onopvallende plaats in de kapel en vanwege de verwering van het hout wordt vermoed dat het ook lange tijd aan de buitengevel heeft gehangen, blootgesteld aan wind en regen.

Toch vergeleken kunsthistorici het Brempter kruis al vóór de restauratie met het beroemde kruis van Gero in de Dom van Keulen, het oudste beeldhouwwerk van de gekruisigde Christus ten noorden van de Alpen (ca. 965-970). Of op het zogenoemde Ringelheimer kruis, waarvoor opdracht werd gegeven door bisschop Bernward van Hildesheim (993-1022). Daarbij werd gewezen op de overeenkomende stand van de voeten (naast elkaar), de handen, en op de recht omlaag vallende lendendoek.

De ouderdom kwam pas vast te staan nadat bij de restauratie in de jaren 50 de oude polychromie was verwijderd.

Nog steeds is niet alles bekend over het beeld. Zo zijn de oogleden verdwenen en heeft de Christusfiguur alleen ronde oogkassen, iets dat oorspronkelijk niet het geval zal zijn geweest. Ook is onbekend hoe het beeld in Brempt terechtkwam. Mogelijk is er een verband met de heren van Brempt, die het dorp zijn naam gaven, hier een kasteel hadden en waarschijnlijk ook de kapel lieten bouwen. Mogelijk kwam het kruisbeeld hier door een schenking terecht.